Bố mẹ ơi, bạn có từng để ý?
Mỗi lần con bị ngã, buồn, hay sợ hãi bởi điều gì đó bất ngờ, hay đơn giản thể hiện nhu cầu thông qua tiếng khóc người lớn – vì thương và đôi khi thấy phiền – thường vội vã xoa dịu hay bắt con nín khóc bằng cách đánh lạc hướng: “Nhìn nè, con vịt kêu kìa!”, “Giỏi quá, không khóc nữa nè!”, như mẹ chồng mình còn hay đập tủ tạo tiếng động để con xao nhãng và quên đi mình đang khóc vì điều gì.
Trẻ nín khóc. Người lớn thở phào. Mọi chuyện tưởng chừng đã yên. Nhưng thật ra, điều gì đã xảy ra bên trong tâm hồn non nớt ấy?
Khi cảm xúc bị cắt ngang – bài học cũng bị bỏ lỡ
Trẻ con vốn dễ quên, dễ xao nhãng – nhưng nếu cảm xúc liên tục bị “cắt ngang”, bị yêu cầu nín khóc, bị kéo khỏi cảm giác thật bên trong mình… thì điều đó vô tình dạy trẻ cách phớt lờ cảm xúc thay vì hiểu và đối diện.
Khi cảm xúc bị cắt ngang – bài học cũng bị bỏ lỡ
Trẻ nhỏ vốn dễ bị thu hút bởi những thứ mới mẻ. Một món đồ chơi, một âm thanh vui tai, hay một điều lạ lẫm có thể khiến con tạm quên cơn đau hay nhu cầu lúc bấy giờ. Nhưng nếu lần nào cảm xúc cũng bị đánh lạc hướng, bị “cắt ngang”, thì con sẽ dần hình thành thói quen không nhìn lại cảm xúc của chính mình. Điều đó vô tình dạy trẻ cách phớt lờ cảm xúc, phớt lờ nhưng tổn thương thay vì hiểu và đối diện và chuyển hóa.
Hãy nghĩ xem: Nếu con không được học cách hiểu và xử lý cảm xúc từ nhỏ, liệu con sẽ làm gì khi đối mặt với nỗi buồn, thất vọng hay áp lực sau này?
Cái giá của sự “quên nhanh”
Khi cảm xúc tiêu cực không được thừa nhận – dù là nỗi buồn, nỗi sợ hay sự tổn thương, hay muốn nói ra nhu cầu của bản thân bị ngắt quãng liên tục. Nếu những cơn đau – cả thể chất lẫn cảm xúc – cứ liên tục bị đánh lạc hướng và không được thừa nhận, lâu dần, sẽ hình thành một thói quen:
👉 Không học được cách xử lý – mà chỉ học cách tránh né.
👉 Không đối diện vấn đề – mà chỉ tìm cách làm ngơ.
Và điều này có thể dẫn đến những hệ quả kéo dài đến tận khi trưởng thành:
- Cảm xúc đứt đoạn: Trẻ có thể thay đổi cảm xúc một cách quá nhanh, khó đoán, thiếu sự ổn định nội tâm.
- Khó chia sẻ: Khi ở trường, lớp – nơi không có cha mẹ bên cạnh – con có thể giữ im lặng vì đã quen “nuốt” cảm xúc vào trong, không dám thể hiện bản thân, không dám phản kháng khi bị bắt nạt.
- Học bài học chậm hơn: Vì không được dẫn dắt để quan sát lại tình huống, trẻ sẽ không rút ra được bài học từ trải nghiệm. Cái đau chỉ được “làm cho quên”, không được “hiểu cho rõ”.
Hệ quả này không dừng ở tuổi thơ. Khi trưởng thành, con có thể:
🌀 Loay hoay với cảm xúc của chính mình
Vì không quen gọi tên và ở lại với cảm xúc, trẻ khi lớn lên sẽ không biết phải làm gì mỗi khi buồn, tổn thương, thất vọng. Chúng không biết vì sao mình khó chịu, không biết cách tự xoa dịu.
🌀 Phụ thuộc vào người khác để được an ủi
Thay vì học cách tự điều hòa bên trong, trẻ sẽ tìm kiếm người khác – bạn bè, người yêu, thầy cô – để “cứu mình ra khỏi cảm xúc”. Khi không có ai, chúng dễ hoảng loạn, mất phương hướng.
🌀 Trốn tránh mỗi khi có áp lực tâm lý
Thay vì đối diện và giải quyết, trẻ (giờ đã là người lớn) sẽ tìm cách trốn tránh: lướt điện thoại, ăn uống vô thức, làm việc quá sức, hoặc đắm chìm trong mạng xã hội… miễn là không phải cảm nhận nỗi buồn bên trong.
🌀 Không hiểu được chính mình
Không biết mình muốn gì, không rõ vì sao mình hành động như thế, không phân biệt nổi đâu là cảm xúc thật – đâu là phản ứng theo thói quen.
🌀 Dễ bị thao túng và tác động từ bên ngoài
Nội tâm không vững khiến trẻ dễ bị cảm xúc của người khác chi phối. Một lời chỉ trích cũng khiến chúng lung lay. Một sự im lặng cũng làm chúng hoảng loạn. Và đôi khi, chỉ cần một ai đó biết cách thao túng cảm xúc – trẻ sẽ dễ dàng bị dẫn dắt.
Bố mẹ có thể làm gì để đồng hành cùng con?
Thay vì vội vàng đánh lạc hướng, hãy thử những cách này để giúp con lớn lên với một trái tim mạnh mẽ và nhạy cảm:
🌿 Hiện diện thật sự khi con gặp cảm xúc tiêu cực
Khi con bị đau hay sợ hãi, thay vì đánh lạc hướng, hãy ở bên con. Xoa dịu nhẹ nhàng:
“Con đau ở đâu, mẹ ở đây với con.”
Luôn ở bên cạnh và cho con cảm thấy an toàn. Cho phép con cảm nhận trọn vẹn nỗi đau, để biết rằng cảm xúc không đáng sợ, vì có người ở cạnh.
🌿 Giúp con quan sát lại tình huống
Khi con đã bình tĩnh, cùng con nhìn lại chuyện vừa xảy ra: “Con nhớ vì sao mình bị té không?”
Việc này giúp con rèn luyện tư duy quan sát, khả năng rút ra bài học từ trải nghiệm thực tế.
🌿 Dạy con gọi tên và lắng nghe cảm xúc
“Nãy giờ con thấy buồn, thấy sợ hay thấy tức giận?”
Việc này đơn giản nhưng cực kỳ quan trọng. Nó là nền tảng để con hiểu bản thân, điều chỉnh hành vi, không bị cảm xúc điều khiển khi trưởng thành.
🌿 Lắng nghe tiếng khóc của con:
Mỗi tiếng khóc là cách con giao tiếp, bày tỏ nhu cầu hay cảm xúc. Hãy quan sát để hiểu con đang muốn gì – đói, mệt, hay chỉ cần mẹ ôm? Hiểu tiếng khóc của con là cách bố mẹ kết nối sâu sắc hơn với con.
Sự đồng hành này có thể áp dụng khi con đã lớn và hiểu chuyện ( trên 3 tuổi).
Với những em bé lớn hơn cần sự ôm ấp, trấn an của bố mẹ để con bình tĩnh lại, cảm nhận được sự an toàn và hiện diện cảm xúc của bố mẹ ngay trong thời điểm con đang đối diện với những cảm xúc không như ý.Việc lắng nghe và quan sát tiếng khóc của con cũng giúp bố mẹ hiểu con hơn. Hiểu con đang gặp vấn đề gì, có nhu cầu hay muốn biểu đạt điều gì. Mỗi tiếng khóc đều thể hiện trạng thái khác nhau của trẻ. Vì chưa thể diễn tả cụ thể được ảm xúc và nhu cầu nên trẻ chỉ biết biểu đạt thông qua tiếng khóc của mình.
Mỗi phản ứng của cha mẹ là một tấm gương
Mỗi lần con ngã, mỗi lần con khóc, không chỉ là khoảnh khắc để dỗ dành, mà còn là cơ hội để bố mẹ nhìn lại chính mình. Chúng ta có đang vô tình lặp lại cách mà ngày xưa người lớn từng dỗ dành ta – cắt ngang cảm xúc, bảo ta “đừng khóc”? Hay chúng ta đang học cách đồng hành, để con biết rằng cảm xúc, dù tiêu cực, cũng là một phần tự nhiên của cuộc sống?
Mỗi em bé – là một người thầy
Con đến không chỉ để ta trưởng thành và học cách làm cha mẹ, mà còn để soi chiếu lại chính mìnsoi chiếu chính mình, chữa lành đứa trẻ bên trong ta.. Soi chiếu lại tuổi thơ của mình, cách mình phản ứng và đối diện với những vấn đề cuộc sống, giúp ta nhận ra bài học để phát triển tốt hơn đồng thời sẽ dạy con trở thành một em bé toàn diện hơn.
Không những thế khi quan sát và dạy con ta cũng được trải nghiệm và hiểu hơn suy nghĩ, cảm xúc của cha mẹ. Kết nối các thế hệ với nhau.
Và rồi, trong quá trình ấy, chúng ta – những người lớn – cũng học lại cách đối diện với cảm xúc của chính mình, chúng ta học cách sống thật với cảm xúc, không né tránh, không làm ngơ. Đó là cách bố mẹ và con cùng chữa lành, cùng trưởng thành, và xây dựng một gia đình gắn kết qua yêu thương.
“Hãy để trẻ em được là chính mình – không phải bản sao của kỳ vọng người lớn.” – Carl Jung
